Lees verder
Verzuim en verminderd functioneren door psychische en mentale overbelasting blijft jaar na jaar stijgen. Deze ontwikkeling van de arbeid vraagt van ons allemaal om slimmer te worden als het gaat over het gebruik van ons brein. Wat is een meer breinvriendelijke werkstijl? Hoe kun je het werk zo inrichten dat je meer mentale herstelmomenten inbouwt en je hersenen minder overprikkelt?
Een prachtig orgaan
Onze oeroude hersenen zijn een prachtig orgaan waardoor we in staat zijn veel informatie te verwerken en op te slaan. We kunnen nieuwe verbanden leggen, het maakt ons vindingrijk en helpt ons onder gezonde druk top presteren. Het is de zetel van onze emoties en het angst- of stressmechanisme helpt ons te overleven bij bedreiging en gevaar.
_w272_h428_1.png){kind=logo}
Het moderne werken
Nadeel is dat ons brein ook een aantal eigenschappen heeft die minder van pas komen bij het moderne werken. Zo zijn onze hersenen onder andere geprogrammeerd om afgeleid te worden, kunnen ze niet multitasken, houden ze niet van open taakspanning en kunnen ze geen onderscheid maken tussen een letterlijke of figuurlijke dreiging. Een gedachte, een eis aan onszelf, van onze collega’s, leidinggevende of een klant is al voldoende om ons stressmechanisme te activeren.
Deze kenmerken zorgen ervoor dat onze hersenen in de huidige werkcontext makkelijk overbelast raken. We worden onbewust afgeleid door elk telefoontje, elke mailmelding, elk ping geluid op onze smartphone en elke telefonerende of pratende collega.
Bij gevaar is dit functioneel. En voor onze overleving in de oertijd was het niet handig om uren per dag met eenzelfde activiteit bezig te zijn. Bij afleiding krijgen we dan ook het belonende stofje dopamine toegediend. Afgeleid worden zou je dan ook in potentie ‘verslavend” kunnen noemen.
Neurologische uitputting
Ons brein heeft de neiging om alle prikkels te verwerken en zal gaan ‘multitasken’ door tussen taken heen en weer te gaan schakelen. Echter, dit gaat alleen door het bewustzijn voor één taak uit te schakelen. We kunnen dus nooit bewust en geconcentreerd met twee (relatief complexe) activiteiten tezelfdertijd bezig zijn, ook al zijn we zelf vaak overtuigd van wel. Dit multitasken heeft grote impact op ons mentaal en sociaal functioneren. Het schakelen tussen activiteiten, kost veel mentale energie. Dit heeft een negatieve invloed op ons geheugen, ons IQ en onze aandachtspanne.
Maar er is meer. Het ondermijnt onze wilskracht, inlevingsvermogen en onze cognitieve en emotionele zelfcontrole. Het effect van dit laatste zou zelfs irreversibel zijn. Multitasken zorgt voor neurologische uitputting en is een sluipende ongezonde gewoonte.
Continu stress ervaren
“Op zich is stress niet slecht. Het idee dat iets misschien niet gaat lukken, spoort je aan tot handelen. Zo haal je doelen'', zegt hoogleraar klinische neuropsychologie Margriet Sitskoorn. “Het probleem is dat we stress tegenwoordig steeds meer continu ervaren. Op de inzet volgt geen ontspanning meer. Je hebt het ene afgerond, maar bent al bezig met het volgende.”
Gevolg is dat we niet meer herstellen, de stressstofjes blijven in ons lichaam en nestelen zich ondermeer in diepere lagen zoals ons bindweefsel. Dit zorgt niet alleen voor lichamelijke klachten. Te veel stress is niet alleen vervelend, maar zorgt er ook voor dat onze hersenen slechter werken. Inmiddels zegt zo'n 15 procent van de Nederlandse vrouwen een burn-out te hebben of te hebben gehad, twee jaar geleden was dat nog 9,4 procent. Bij mannen steeg het percentage van 6 naar 9.
Behoefte om taken af te ronden
Een zogenaamde “open taakspanning” bij een niet- afgeronde taak is functioneel. Je hersenen blijven daardoor bewust en onbewust nadenken over een vraagstuk. Dit stimuleert en motiveert je om een opdracht af te ronden. Iedereen herkent het gevoel van voldoening bij het zetten van een vinkje wanneer een taak af is. Vandaag de dag is het werk helaas nooit meer af. Onze to-dolijsten met grote en kleinere werkzaamheden blijven zich vullen. Risico is dat we blijven piekeren over het werk ook als we allang thuis zijn. Hierdoor komen we onvoldoende toe aan het broodnodige mentale herstel. In het ergste geval beïnvloedt het zelfs onze slaapkwaliteit. Van vitaal belang om duurzaam, gelukkig en gezond te functioneren en presteren. De behoefte om taken af te ronden zorgt er ook voor dat onze prioriteitstelling niet altijd effectief is. We laten ons gemakkelijk leiden door het afronden van vele kleine klusjes, zoals het beantwoorden van mails en komen pas toe aan onze eigen grotere en meer complexe opdrachten wanneer we mentaal niet meer het meest fris en vitaal zijn. Aanpassen aan natuurlijke werking brein Helaas is het lastig zo niet onmogelijk om deze ‘eigen-aardigheden’ van onze hersenen te herprogrammeren. Om het risico op mentale overbelasting te verkleinen is het dus zaak je werkstijl en werkcontext aan te passen aan de natuurlijke werking van ons brein. Zet je mailmelder uit, neem regelmatig een korte pauze, staar eens uit het raam, wees even offline, zoek ‘de natuur’ op, ontdek kantoorsport, doe een korte ademhalingsoefening, streef naar singletasken, doe eerst je olifanten en dan je konijnen, zorg voor minder afleiding tijdens concentratietaken en de beste beweging is de volgende….
Nieuwe gewoontes aanleren en invloed uitoefen op je werkomgeving is absoluut mogelijk, allen in de praktijk nog niet zo eenvoudig gebleken. Laat je hierbij desnoods ondersteunen en adviseren.
Deborah Fortuyn is organisatiepsycholoog en arbeids- en organisatiedeskundige MWO .
